- KODEKS PRACY – Dział X,
- USTAWA z dnia 27 czerwca 1997r. o służbie medycyny pracy (Tekst jednolity: Dz.U. 2022 poz. 437)
- ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ
z dnia 30 maja 1996r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Tekst jednolity: Dz.U. 2023 poz. 607).
- Podstawowy zakres profilaktycznych świadczeń zdrowotnych przysługujących pracownikom określa Kodeks pracy. Są to badania profilaktyczne – wstępne, okresowe i kontrolne.
- Zakres i częstotliwość badań uwarunkowany jest czynnikami szkodliwymi lub uciążliwymi, występującymi na danym stanowisku pracy, na które narażony jest pracownik.Zakres badań może być poszerzony przez lekarza profilaktyka w przypadkach uzasadnionych stanem zdrowia badanego pracownika. Lekarz może też w przypadkach uzasadnionych wyznaczyć krótszy termin kolejnego badania okresowego.
- Badania profilaktyczne pracowników zawsze muszą być wykonywane w kontekście narażenia na konkretne czynniki szkodliwe lub uciążliwe występujące na stanowisku pracy badanego pracownika. Mają one za zadanie stwierdzenie u badanego braku przeciwwskazań lub też istnienia przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku i w narażeniu na określone czynniki szkodliwe i uciążliwe.
- Badanie profilaktyczne ma na celu ocenę, czy cechy fizyczne i psychiczne pracownika pozwalają mu wykonywać pracę w takich warunkach, jakie istnieją na konkretnym stanowisku pracy. Badanie profilaktyczne ma też dać odpowiedź, czy stan zdrowia badanego nie stanowi zagrożenia dla jego życia lub osób z nim współpracujących w kontekście warunków stwierdzonych na stanowisku pracy. Badania profilaktyczne mają zapobiegać rozwojowi chorób zawodowych oraz parazawodowych, a więc chronić pracownika przed szkodliwym wpływem środowiska pracy. Badania okresowe wykonywane są też dla oceny dynamiki zmian chorobowych, spowodowanych warunkami pracy, stwierdzonych podczas poprzedniego badania.
- Obowiązek kierowania do badań profilaktycznych oraz ich finansowanie spoczywa na pracodawcy i wynika z przepisu ustawy – Kodeks pracy.
Zgodnie z działem X Kodeksu pracy pracodawca jest zobowiązany do:
- informowania pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą.
- finansowania badań profilaktycznych pracowników i dopuszczania do pracy wyłącznie osoby posiadające aktualne orzeczenia lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.
- przeprowadzania na swój koszt badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy.
- posiadania atestów zdrowotnych środowiska pracy tzw. charakterystyk stanowiska pracy.
- Zgodnie z 12 ustawy o służbie medycyny pracy do obowiązku pracodawcy należy:
- podpisanie umowy o pełnienie opieki profilaktycznej z podstawową jednostką medycyny pracy,
- wystawienie skierowania, zawierającego pełną informację o czynnikach szkodliwych na stanowisku pracy danego pracownika wraz z aktualnymi wynikami ich pomiarów oraz dane o czynnikach uciążliwych.Wymagany jest też wpis o braku czynników szkodliwych w przypadku nie stwierdzenia ich na danym stanowisku,
- pracodawca ma też obowiązek umożliwić lekarzowi przeprowadzenie okresowych wizytacji stanowiska pracy.
- Badania profilaktyczne powinny być przeprowadzone przez lekarza posiadającego odpowiednie uprawnienia zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. (Dz. U.1996 Nr 69, poz. 332, § 7).
- Zakres i częstotliwość badań profilaktycznych określają „Wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników”zawarte w Załączniku nr 1 wspomnianego wyżej rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych.
- Badania profilaktyczne nie mają na celu diagnozowanie „ogólnego stanu zdrowia pracownika” i nie obejmują badań podstawowych – OB, morfologia, mocz, RTG klatki piersiowej – jak to jest powszechnie błędnie przyjęte.
- Morfologia, mocz i RTG klatki piersiowej mogą być zlecane zgodnie z wytycznymi metodycznymi w przypadkach uzasadnionych narażeniem na stanowisku pracy.
- Należy podkreślić, że oprócz wymienionych w Kodeksie pracy rodzajów badań profilaktycznych (badania wstępne, okresowe i kontrolne) niektóre grupy zawodowe mają obowiązek poddania się jeszcze innym badaniom np. badaniu do celów sanitarno-epidemiologicznych. Badania te nie są badaniem profilaktycznym w rozumieniu Kodeksu pracy. Zakres, tryb oraz finansowanie tych badań regulują odrębne przepisy, tj. USTAWA z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Tekst jednolity: Dz.U. 2024 poz. 924).
Badania okresowe członków OSP:
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 kwietnia 2022 r. w sprawie przeprowadzania okresowych badań lekarskich strażaka ratownika ochotniczej straży pożarnej oraz badań lekarskich kandydata na strażaka ratownika ochotniczej straży pożarnej (Dz. U. 2022 poz. 828)
Badania kierowców:
- USTAWA z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Tekst jednolity: Dz.U. 2022 poz. 437).
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 grudnia 2022 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz.U. 2022 poz. 2503)
Ustawa o transporcie drogowym (Tekst jednolity: Dz.U. 2024 poz. 728).
Szczepienia ochronne – zalecane przy wykonywaniu niektórych prac:
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2012 r. w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności (Dz. U. z 2012 r., poz. 40)
Badanie osób prowadzących działalność gospodarczą na własny rachunek i osób z nimi współpracujących, ale na podstawie innej umowy niż stosunek pracy (np. um. zlecenie lub o dzieło):
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 czerwca 2010 r. w sprawie sprawowania przez służbę medycyny pracy profilaktycznej opieki zdrowotnej nad osobami objętymi opieką na ich wniosek (Dz. U. Nr 113, poz. 758)